(Θεατρο)ιστορίες γι’ αγρίους
Αν με ρωτούσατε μέχρι πέρυσι “ποιο είναι το πρώτο μεγάλο έργο που έγραψε ο Τσέχωφ;” θα σας απαντούσα ο Γλάρος. Πριν λίγους μήνες έμαθα ότι υπάρχει και ένα προγενέστερο έργο, ο “Πλατόνωφ”, που ανεβαίνει όχι σε μια, αλλά σε δύο εκδοχές στην Αθήνα. Καθώς δεν είχα ιδέα περί τίνος πρόκειται, είπα να το ψάξω λίγο.
Ο “Πλατόνωφ” γράφτηκε το 1878, όταν ο Τσέχωφ ήταν μόλις 21 ετών. Ωστόσο, δεν δημοσιεύτηκε πριν το 1923, σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατό του. Ο λόγος; Ο Τσέχωφ το έγραψε συγκεκριμένα για την διάσημη ηθοποιό Μαρία Γερμόλοβα (την οποία ο Στανισλάβσκι είχε χαρακτηρίσει ως την σπουδαιότερη ηθοποιό που είδε ποτέ). Η Γερμόλοβα όμως το απέρριψε, οπότε ο Τσέχωφ το έβαλε στο συρτάρι. Και έμεινε εκεί, μέχρι να ανακαλυφθεί μετά τον θάνατό του. Μάλιστα, ο Τσέχωφ δεν του είχε δώσει καν όνομα, για αυτό και είναι γνωστό κι ως “Έργο δίχως τίτλο”. Ονομάστηκε μεταγενέστερα “Πλατόνωφ” από τον κεντρικό ήρωα του έργου.
Ο Πλατόνωφ είναι στην ουσία ο Δον Ζουάν, αλλά στην Ρωσία. Με την διαφορά ότι είναι εξαιρετικά ελκυστικός προς τις γυναίκες, όχι επειδή κάνει κάτι ιδιαίτερο, αλλά επειδή το μέτρο σύγκρισης είναι απατεώνες γιατροί, άπληστοι έμποροι και αλογοκλέφτες. Όπως αναφέρει και η μετάφραση του Τζ. Κ. Τζόουνς, “ο Πλατόνωφ είναι ο Άμλετ του οποίου ο πατέρας δεν δολοφονήθηκε, ο Δον Ζουάν που απατά την σύζυγο και την ερωμένη του, και ο ήρωας ενός σπουδαίου Ρωσικού μυθιστορήματος της εποχής του, που δεν γράφτηκε ποτέ.”
Ωστόσο, στα 100 χρόνια που πέρασαν από την δημοσίευσή του, γιατί το έργο δεν έγινε εξίσου γνωστό με τα υπόλοιπα; Και γιατί δεν ανεβαίνει τόσο συχνά; Οι βασικοί λόγοι είναι δύο.
Πρώτον, το πρωτότυπο έργο του Τσέχωφ διαρκεί πάνω από 5 ώρες, μπορεί και 8. Πρακτικά είναι αδύνατον να ανέβει ολόκληρο. Σχεδόν όλες οι παραστάσεις του είναι διασκευές. Οι μεταφρασμένες διασκευές του, και ειδικά οι παλιότερες, έχουν εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους τίτλους: “Αυτός ο άχρηστος Πλατόνωφ” (1930), “ο Ρώσος Δον Ζουάν” (1952), “Ένα επαρχιακό σκάνδαλο” (1960), “Άγριο μέλι” (1986).
Δεύτερον, ως πρώτη προσπάθεια του Τσέχωφ στην συγγραφή μεγάλου έργου, είναι περισσότερο ένα πείραμα, παρά ένα λειτουργικό θεατρικό έργο, όπως τα επόμενα. Ακόμα και ο ίδιος ο Τσέχωφ δεν το θεωρούσε ολοκληρωμένο. Παρόλο που έχει τα στοιχεία που θα κάνουν τα έργα του Τσέχωφ πασίγνωστα και αγαπητά σε όλο τον κόσμο, στην ουσία ο “Πλατόνωφ” είναι ένα κολάζ από θεατρικά κλισέ της εποχής, με κοινό σημείο τον πρωταγωνιστή: παράνομοι ερωτικοί δεσμοί, απόπειρες αυτοκτονίας, πυροβολισμοί, καλοκαιρινά πάρτι. Ο Τσέχωφ θα αντλήσει στοιχεία από το έργο και θα τα χρησιμοποιήσει πολύ πιο επιτυχημένα στα μεταγενέστερα έργα του, και ειδικά στον Βυσσινόκηπο.
Μέσα σε αυτόν τον “λαβύρινθο” ιστοριών, όμως, υπάρχει και ένα ακατέργαστο διαμάντι, το οποίο κάθε μεταφραστής/ρια ή σκηνοθέτης/ρια προσπαθεί να αναδείξει στην εκδοχή που επιλέγει να παρουσιάσει στο κοινό. Ίσως, λοιπόν, οι μεγαλύτερες αδυναμίες του έργου να μπορούν να γίνουν πλεονεκτήματα, καθώς αναγκάζει τους σύγχρονους δημιουργούς να βρουν τα κομμάτια του έργου που μιλούν περισσότερο στο σήμερα, χωρίς να χαθεί η τσεχωφική ατμόσφαιρα. Και αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημα που κάθε σύγχρονο ανέβασμα προσπαθεί να κερδίσει.
Πηγές:
Comments