(Θεατρο)ιστορίες γι' αγρίους
Αυτή είναι η ιστορία μιας μάλλον αποτυχημένης έρευνας.
Φέτος παίχτηκαν στην Επίδαυρο δύο παραστάσεις που χρησιμοποίησαν ζωντανές λήψεις από κάμερα επί σκηνής: Στον Ιππόλυτο της Ευαγγελάτου, όπου η Αφροδίτη κρατούσε μια κάμερα και περιφερόταν στην σκηνή, και στην Μήδεια του Κάστορφ, μια υβριδική παράσταση, όπου ο καμεραμάν είχε ισάξιο ρόλο με τους χαρακτήρες του έργου.
Δύο χρόνια νωρίτερα, στον Οιδίποδα του Οστερμάιερ, υπήρχαν (αν θυμάμαι καλά) δύο κάμερες που σε συγκεκριμένα σημεία πλησίαζαν τους πρωταγωνιστές και ζούμαραν στο πρόσωπό τους, δίνοντάς μας μια επιπλέον, κοντινότερη ματιά στο τι αισθάνονται.
Η πρώτη παράσταση που είδα να χρησιμοποιεί στην Επίδαυρο ζωντανή λήψη ήταν ο Ριχάρδος Γ’. Στην σκηνή που ο Ριχάρδος παριστάνει τον "άγιο" για να εξαπατήσει τους κατοίκους του Λονδίνου και να γίνει βασιλιάς, τον βλέπουμε μόνο μέσα από την κάμερα στο κάδρο που εκείνος έχει στήσει, θυμίζοντας την πλαστή τηλεοπτική εικόνα που δημιουργούν οι πολιτικοί στις μέρες μας.
Αναρωτήθηκα, λοιπόν, πότε ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ζωντανές λήψεις σε θεατρικές παραστάσεις. Θεώρησα ότι κάπου θα υπάρχει αυτή η πληροφορία διαθέσιμη, αλλά μια εβδομάδα ψαξίματος μετά, δεν κατάφερα να την βρω. Κατέληξα να διαβάσω μισό βιβλίο για την χρήση βίντεο στο θέατρο, έμαθα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, αλλά δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι βρήκα τις πληροφορίες που ήθελα.
Στο βιβλίο, ως κύριος εκπρόσωπος του νέου αυτού είδους που συνδυάζει θέατρο και κάμερα αναφέρεται ο θίασος “The Builders Association”, χωρίς όμως να διευκρινίζεται αν ήταν και ο πρώτος. Το 1996, σε μια διασκευή του Φάουστ με τίτλο Imperial Motel (Faust), χρησιμοποίησαν τουλάχιστον 6 κάμερες για να δημιουργήσουν μια μίξη ζωντανών και μαγνητοσκοπημένων πλάνων, σαν το γύρισμα μιας ζωντανής ταινίας επί σκηνής. Στα επόμενα έργα τους η χρήση ζωντανών πλάνων θα αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερο ρόλο και θα καθορίσει το πολυμεσικό θεατρικό τους στυλ μέχρι και σήμερα.
Την ίδια χρονιά, ο Robert Lepage χρησιμοποίησε κι αυτός 6 κάμερες στην διασκευή του Άμλετ, “Elsinore”. Χρησιμοποιήθηκαν για την απεικόνιση του φαντάσματος του πατέρα του Άμλετ, αλλά και για την γρήγορη εναλλαγή τόπου και χρόνου μέσω της μίξης ηθοποιών και ζωντανών πλάνων. Δημιούργησαν επίσης την ατμόσφαιρα σύγχρονης φυλακής γύρω από τον Άμλετ, με τις κάμερες να τον παρακολουθούν.
Κρίνοντας από τις τεχνικές απαιτήσεις της προβολής ζωντανών λήψεων, είναι πολύ πιθανό οι δύο παραστάσεις του 1996 να ήταν από τις πρώτες που το τόλμησαν. Σήμερα, πάντως, η τεχνολογία διευκολύνει την χρήση κάμερας, η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος. Αν και ξενίζει πολλούς θεατές, ειδικά στην Επίδαυρο, νομίζω ότι μπορεί να εμπλουτίσει μια θεατρική παράσταση.
Ο Οστερμάιερ στον Άμλετ (2014) έβαλε τον κεντρικό ήρωα να βιντεοσκοπεί τον θείο του / βασιλιά / δολοφόνο του πατέρα του (spoiler alert), για να μας δείξει πώς τον βλέπει με τα δικά του μάτια. Στο “House / Divided” (2012) του θιάσου BAM η σκηνή ήταν χωρισμένη σε δύο διαφορετικές στιγμές στον χρόνο και στον χώρο. Οι κάμερες χρησιμοποιήθηκαν για να δώσουν την δυνατότητα στο κοινό να βλέπει τις εκφράσεις των ηθοποιών ακόμα και όταν ο χώρος δεν το επέτρεπε. Επιπλέον, έκανε πιο ρεαλιστικές τις σκηνές που οι πρωταγωνιστές μιλούσαν στο τηλέφωνο: αντί να στέκονται σε διαφορετικά σημεία της σκηνής, φωτισμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται ότι είναι σε άλλα σπίτια, ο ένας ήταν στην σκηνή και ο συνομιλητής του στην οθόνη.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να γίνει κατάχρηση της ζωντανής λήψης, όπως έγινε, κατά την γνώμη μου, στον Ιππόλυτο.
Σε κάθε περίπτωση είναι ένα ακόμα εργαλείο στην θεατρική φαρέτρα, που μάλλον θα πρέπει να συνηθίσουμε.
Πηγές: