Στο σκληρό χώμα του ρεαλισμού, η Σοφία Καραγιάννη φύτεψε τον «Άγριο Σπόρο» του υπαρξισμού

Μαίρη Μαρκογιαννάκη
28 Οκτ
διαβάστηκε 3 λεπτά

Μια παράνομη καντίνα, ριγμένη σε μιαν ελληνική παραλία. Πατέρας σκληροτράχηλος, βιοπαλαιστής με τη νεαρή κόρη του στην υπηρεσία των τουριστών- να βγει η σεζόν. Σουβλάκια χειροποίητα, κρέας φρεσκοσφαγμένο στο χοιροστάσιό τους. Ζέστη -πολλή ζέστη- και μύγες.

Μία εξαφάνιση χωρίς πτώμα. Κι όμως, η οσμή του θανάτου πλανάται βαριά, σαν αόρατη απειλή. Ποιος είναι ο ένοχος; Πού θα στρέψει η κοινωνία το βλέμμα όταν θελήσει να αποδώσει δικαιοσύνη;

Το έργο που καθιέρωσε τον Γιάννη Τσίρο στη νεοελληνική δραματουργία, τοποθετώντας τον στο πάνθεον του σύγχρονου ρεαλισμού, παρουσιάζεται στο θέατρο Μικρό Χορν από τη Σοφία Καραγιάννη. Και εδώ συμβαίνει το ευτύχημα: η λοξή ματιά της σκηνοθέτριας διαπερνά τον ρεαλισμό και αποκαλύπτει τον υπαρξιακό του πυρήνα.

Ποιος είμαι αν δεν μπορώ να κάνω αυτό που κάνω; Ποιος είμαι αν γίνω αυτό που περιμένουν οι άλλοι να είμαι;

Η αντίσταση γίνεται ταυτότητα. Η ανυπακοή, τρόπος ύπαρξης. Μα ως ποιο σημείο αντέχει ο άνθρωπος να ζει «εκτός συστήματος» πριν το σύστημα τον καταπιεί;

Ο Γιάννης Τσίρος, με ακρίβεια και γλαφυρότητα, παρουσιάζει το γνώριμο πρόσωπο του «φτωχολαμόγιου» Νεοέλληνα χωρίς να το κρίνει. Μας οδηγεί σχεδόν υπνωτιστικά προς την προφανή λύση της τραγωδίας, μόνο και μόνο για να μας ταρακουνήσει στο τέλος – να μας αποδείξει πόσο εύκολα μπορούμε να σταθούμε στη θέση του δικαστή.

Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να υπάρχει καλύτερη επιλογή για τον κεντρικό ήρωα από αυτή του Ηλία Βαλάση. Ο Βαλάσης ενδύεται την τραχύτητα του ανθρώπου της πιάτσας, εκείνου που ξέρει πώς να παρακάμπτει τους κανόνες για να επιβιώσει. Η παρουσία του είναι ηλεκτρισμένη• νεύρο, ένταση, αλλά και μια καταπιεσμένη ευαλωτότητα. Ο Βαλάσης μάς αφήνει να τον κοιτάζουμε σαν θήραμα, σαν «ζώο σε κλουβί», εγκλωβισμένο στα ίδια του τα ένστικτα. Μας κάνει να τον συμπονέσουμε, να τον απορρίψουμε και τελικά να τον κατανοήσουμε.

Πλάι του, η Ανθή Σαββάκη, ως κόρη του, αποδεικνύεται αποκάλυψη. Αν και η μικρή διαφορά ηλικίας με τον συμπρωταγωνιστή της ξαφνιάζει αρχικά, γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς τη σκηνοθετική επιλογή. Η Σαββάκη, με αφοπλιστική φυσικότητα, χτίζει μια κόρη δυναμική και τσαμπουκαλεμένα τρυφερή. Το πείσμα της νεότητας προσκρούσει στην αγωνία για την τύχη του πατέρα της. Ο Δημήτρης Μαμιός, ως αστυνομικός, συμπληρώνει αρμονικά το τρίγωνο των χαρακτήρων, κινούμενος με δεξιοτεχνία ανάμεσα στο γκροτέσκ και το τραγικό.

Το εικαστικό αποτέλεσμα συμπληρώνουν άριστα το όμορφο και λειτουργικό σκηνικό της Γεωργίας Μπούρδα, τα ατμοσφαιρικά φώτα της Βασιλικής Γώγου και η μυστηριακοί μουσικοί ήχοι του Νικόλα Καζάζη που εντείνουν την αγωνία. Καθώς η δράση εξελίσσεται, ο θεατής εμπλέκεται όλο και περισσότερο με τους ήρωες, για να οδηγηθεί στην αμήχανη συνειδητοποίηση πως είναι και ο ίδιος κομμάτι της ιστορίας.

Η Σοφία Καραγιάννη αυτή τη φορά όχι μόνο αποτόλμησε να αναμετρηθεί με το τέρας του ρεαλισμού, αλλά το κατέκτησε μεθοδικά εκ των έσω. Αντί να επιβαρύνει τον ρεαλιστικό χαρακτήρα του έργου με πρόσθετες φωνές και νευρωτική κινησιολογία, του ενστάλαξε ευαισθησία και στοχασμό, τον προίκισε με δυνατές εικαστικές εικόνες -με κορυφαία την τελευταία όπου και συμπυκνώνεται όλο το βάρος του υπαρξισμού.

Ο «Άγριος Σπόρος» της Σοφίας Καραγιάννη ανθίζει πάνω στο σκληρό χώμα του ρεαλισμού, για να μας θυμίσει πως ακόμη και εκεί, μέσα στη σκόνη και τον ιδρώτα, φυτρώνει το αιώνιο ερώτημα της ύπαρξης.